सर्व देवांची पूजा करतात.. मात्र, ब्रह्मदेवाची का नाही?..हे आहे सत्य..

ब्रह्माजीची बरीच मंदिरे आहेत परंतु राजस्थानातील पुस्करमध्ये एकमेव प्रसिद्ध मंदिर आहे. शैव आणि शक्ती आगम पंथांप्रमाणेच ब्रह्माजींची उपासना करण्याचा एक विशिष्ट पंथ आहे, जो वैखनास पंथ म्हणून प्रसिद्ध आहे. माधव पंथातील आदि आचार्य यांना भगवान ब्रह्मा मानले जाते. म्हणून, उडुपीसारख्या मुख्य माधवपिठांमध्ये त्यांची पूजा करण्याची एक विशेष परंपरा आहे.

देव आणि असुरांच्या तपश्चर्यामध्ये ते सहसा सर्वाधिक उपासना करतात. परंतु समाजात कोणीही त्यांची पूजा करत नाही, किंवा त्याच्या नावाने व्रत किंवा उत्सवही नाही. असे का ? याची अनेक कारणे आहेत. यापैकी तीन मुख्य कारणे आपण जाणुन घेऊ..

सावित्रीचे हे रूप पाहून सर्व देवता घाबरुन गेले. त्यांनी त्यांचा शाप मागे घ्यावा अशी विनंती केली. जेव्हा राग थंड पडला, तेव्हा सावित्री म्हणाली की या पृथ्वीवरील केवळ पुष्करातच तुमची पूजा केली जाईल. जर कोणी तुमचे मंदिर बांधले तर ते नष्ट होईल.

कार्तिक शुक्ल एकादशी ते पौर्णिमासी या पुष्करच्या काठावर ब्रह्माजींनी यज्ञ केले, ज्यांच्या स्मृतीत कार्तिक मेळा अगदी काळापासून होतो आहे. जगातील एकमेव प्राचीन ब्रह्माजी मंदिर आहे. मंदिराच्या मागे रत्नागिरी पर्वतावरील भूजल पातळीपासून दोन हजार तीनशे 69 फूट उंचीवर ब्रह्माजींची पहिली पत्नी सावित्रीचे मंदिर आहे.

तलावाच्या उत्पत्तीबद्दल एक आख्यायिका आहे की ब्रह्माजींच्या हातातील पाणी इथल्या कमळांच्या फुलावर पडले, ज्यामुळे या तलावाचा उदय झाला. पुष्कर तलाव राजस्थानमधील अजमेर शहरापासून 14 कि.मी. अंतरावर आहे. पुष्करच्या उत्पत्तीचे वर्णन पद्मपुराणात आहे.

दुसरे कारण : मुख्य देव असूनही त्याची थोड्या वेळाने पूजा केली जाते. दुसरे कारण असे आहे की जेव्हा भगवान शिवने विष्णू आणि ब्रह्मा यांना विश्वाची ओळख पटवण्यासाठी पाठवले तेव्हा ब्रह्मा परत आले आणि त्यांनी शिवांना असत्य सांगितले.

तिसरे कारण : ब्रह्मा यांचे शरीर शारीरिक आणि मोहक होते. त्याचा मोहक स्वरुप पाहून अप्सरा मोहिनी नावाचा स्वर्ग कामसक्त झाल्या आणि ती ब्रह्म समाधीमध्ये असताना त्यांच्या जवळ बसली. जेव्हा ब्रह्माजीची समाधीमध्ये विघ्न पडले आणि ब्रम्हाजींची समाधी उडाली तेव्हा त्यांनी मोहिनीला विचारले, देवी! तू स्वर्गाचा त्याग करुन माझ्या जवळ का बसली आहेस?

मोहिनी म्हणाली,’हे ब्रह्मदेव! माझे शरीर आणि मन आपल्या प्रेमात पडत आहेत. कृपया माझे प्रेम स्वीकारा. ब्रह्माजींनी त्याला मोहिनीचे कार्य काढून टाकण्यासाठी नैतिक ज्ञान देणे सुरू केले, परंतु मोहिनीने स्वत: च्या वेशात राहण्यासाठी कामुक मार्गांनी ब्रह्माजींना फसविणे सुरू केले. त्याचा भ्रम टाळण्यासाठी ब्रह्माजींनी त्यांच्या इष्ट श्रीहरीची आठवण करण्यास सुरवात केली.

त्याच वेळी, सप्तरी लोक ब्रह्मलोकात दाखल झाले. मोहिनीला ब्रह्माजीजवळ पाहिले असता सप्तरींनी त्यांना विचारले, हे सुंदर अप्सरा तुमच्याबरोबर का बसली आहे? ब्रह्मा जी म्हणाले, ‘ही अप्सरा नाचून कंटाळली होती आणि विश्रांती घेण्यासाठी माझ्या मुलीप्रमाणे माझ्या जवळ बसली आहे.’

सप्तरीसांना त्यांच्या योग शक्तीने ब्रह्माजींची खोटी भाषा माहित होती आणि ते हसले आणि तेथून निघून गेले. ब्रह्माचे असे वचन ऐकून मोहिनीला खूप राग आला. मोहिनी म्हणाली, मला माझ्या काम इच्छा पूर्ण करायची होती आणि तुम्ही मला मुलीचा दर्जा दिला.

तुमच्या मनावर संयम बाळगण्याचा मोठा गर्व आहे, तरच तुम्ही माझे प्रेम नाकारले आहे. जर मी खरोखर तुमच्यावर प्रेम केले तर जगात तुमची उपासना केली जाणार नाही.