काय आहे ‘डिप्रेशन’ आणि त्याची लक्षणं, ज्यामुळे येतात जीवघेणे विचार

बॉलिवूड अभिनेता सुशांत सिंह राजपूत याच्या निधनाने सर्वांनाच धक्का बसला आहे. प्रत्येकाच्या मनात एकच प्रश्न आहे की फक्त 34 वर्षांचा सुशांत कोणत्या वेदनेतून जात होता, ज्यामुळे त्याने आत्महत्येसारखे पाऊल उचलले. पोलिसांनी दिलेल्या माहितीनुसार, सुशांत गेल्या सहा महिन्यांपासून नैराश्यात होता आणि त्याच्यावर उपचार सुरू होते. शेवटी, नैराश्य काय आहे ज्यामुळे एखादी व्यक्ती आत्महत्या होईपर्यंत विचार करू लागते आणि आपण ते कसे ओळखू शकतो.

नैराश्य किंवा डिप्रेशन हा एक मानसिक विकार आहे जो एक गंभीर मानसिक आजार आहे. यामध्ये, व्यक्ती उदास राहते आणि नकारात्मक विचार त्याच्या मनात सतत येत राहतात. बर्‍याच वेळा एखाद्या व्यक्तीला परिस्थिती समोर असहाय्य वाटते आणि तो आयुष्य संपविण्याविषयी विचार करायला लागतो. उदासीनता झालेल्या व्यक्तीला सामान्य आयुष्य जगणे कठीण बनवते.

नैराश्यात जाण्याची अनेक कारणे असू शकतात. जर कुटुंबातील एखादी व्यक्ती आधीच नैराश्यात असेल तर बालपण, मेंदूची रचना, वैद्यकीय स्थिती, मादक पदार्थांची सवय, जवळच्याचा मृत्यू, नात्यातील समस्या, योग्य गोष्टींचा अभाव, नोकरीची समस्या, कर्ज ही कारणं असू शकतात. जवळच्या मित्राचा किंवा नातेवाईकाचा मृत्यू किंवा अचानक जाणं या घटना एखाद्या व्यक्तीला नैराश्यात आणतात.

नैराश्याची लक्षणे कोणती?

नैराश्यामुळे व्यक्तिमत्त्वात अनेक प्रकारचे बदल सुरू होतात. प्रत्येक वेळी चिंताग्रस्त आणि असहाय्य वाटणे, राग, चिडचिड, मनःस्थिती बिघडणे, झोप, श्वसनक्रिया, मनातील नकारात्मक विचार, नैराश्य वाटणे, कोणत्याही गोष्टात रस नाही, जास्त कंटाळा, लैंगिक इच्छा कमी होणे आणि पूर्ण वेळ डोकेदुखी हे नैराश्यची सामान्य लक्षण आहे.

जेव्हा अत्यंत ताणतणाव असतो तेव्हा नैराश्याच्या व्यक्तीमध्ये आत्महत्येचे विचार येऊ लागतात. काही प्रकरणांमध्ये हे विचार येतच राहतात परंतु काही प्रकरणांमध्ये हे विचार व्यक्तीवर इतके वर जातात की ते आपला जीव घेतात. डब्ल्यूएचओच्या अहवालानुसार दरवर्षी सुमारे 8,00,000 लोक नैराश्यामुळे आपला जीव गमावतात.

उपचार काय?

बहुतेक लोक कोणत्याही मानसिक समस्येला आजार मानत नाहीत आणि डॉक्टरांशी संपर्क साधण्याचे टाळतात. हेच कारण आहे की डिप्रेशनची समस्या मुलांपासून वृद्धांपर्यंत वेगाने पसरत आहे. जेव्हा सतत नकारात्मक आणि स्वत:ला दुखापत करण्याचे विचार येतात तेव्हा त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधावा. या व्यतिरिक्त आपण आपल्या समस्यांबद्दल आपल्या जवळच्या मित्रांशी किंवा कुटुंबातील सदस्यांशी बोलले पाहिजे.

नैराश्याने ग्रस्त व्यक्तीने एकटे राहू नये. सध्या सामान्य व्यक्ती देखील लॉकडाऊनमध्ये मानसिक संतुलन गमावत आहेत. अशा परिस्थितीत नैराश्याने ग्रासलेल्या व्यक्तीसाठी हा काळ एखाद्या आव्हानापेक्षा कमी नाही. आपल्या मित्रांसह आणि कुटूंबाशी सतत संपर्कात रहा, आपल्या समस्यांविषयी चर्चा करा आणि त्यांच्यासोबत उघडपणे बोलून त्यांच्याकडून मदत घ्या.

एकटेपणा टाळण्यासाठी पुस्तके वाचा, योगा करा, चांगली झोप घ्या, अल्कोहोल आणि ड्रग्जचे सेवन करणे टाळा. जर आपण अशा मानसिक समस्येस झगडत आहात ज्याबद्दल आपण कोणाशीही बोलू शकत नाही, तर नीट उपचार घ्या आणि मानसोपचार तज्ञाशी संपर्क साधा.